16 september: Internationale Dag voor het Behoud van de Ozonlaag
Het Montrealprotocol
De aantasting van de ozonlaag door chloorfluorkoolwaterstoffen (CFK’s) en andere substanties was één van de meest dreigende milieuproblemen van de jaren 80 van de vorige eeuw. De Internationale Dag voor de Bescherming van de Ozonlaag gedenkt de ondertekening van het Montrealprotocol op 16 september 1987. Het akkoord ging in januari 1989 van kracht. De landen die toen hun handtekening zetten onder dit akkoord, beloofden de uitstoot van chloor- en broomhoudende chemicaliën – die ozon in de stratosfeer vernietigen – te verminderen én uiteindelijk te elimineren. Het Montrealprotocol is door alle landen goedgekeurd. Tijdens de jaarlijkse Conferenties van de Partijen overleggen ze de voortgang van de destijds overeengekomen maatregelen en de verdere ontwikkeling van het Montrealprotocol.
De wereldwijde implementatie van het Montrealprotocol wordt gezien als een succes. Ozonmaatregelen en satellietdata laten zien dat de afname van ozon in de stratosfeer is gestopt en dat de dichtheid van de ozonlaag sinds het begin van het millennium toe neemt, hoewel er sterke jaarlijkse fluctueringen worden waargenomen. De oorzaak daarvan is dat er nog teveel CFK in de atmosfeer zit, wat binnen enkele jaren kan leiden tot lage ozongehaltes. Naar verwachting komt een dichtheid zoals die van de jaren 60 op zijn vroegst pas terug in de tweede helft van de 21ste eeuw, omdat de lange levensduur van de CFK’s het herstelproces van de ozonlaag vertragen.
35 jaar Montrealprotocol: ondanks succesvolle implementatie van de maatregelen, herstelt de ozonlaag zich naar verwachting niet vóór het eind van de helft van deze eeuw, omdat er nog steeds verhoogde CFK-gehaltes in de atmosfeer aanwezig zijn.
Illustratie van ozonconcentratie boven Antarctica, augustus 2022 © NASA Ozone Watch.
De uitdaging van klimaatverandering: het Amendement van Kigali
Het Montrealprotocol zette de globale uitfasering van CFK-productie en -gebruik in gang. Vandaag de dag is de uitfasering van CFK’s en hun opvolgers, hydrochloorfluorkoolwaterstoffen (HCFK’s), grotendeels voltooid. Echter dragen de gedeeltelijk gefluoreerde koolwaterstoffen (HFK’s), die als vervangers voor HCFK’s geïntroduceerd werden, significant bij aan klimaatverandering vanwege hun hoge aardopwarmingsvermogen. Deze worden onder andere vandaag de dag nog gebruikt als koelmiddelen in airconditioning en koeling technologie.
Als reactie op de sterke toename in de consumptie van HFK’s als vervangers voor CFK’s, werden deze als een nieuwe groep substanties opgenomen in het Montrealprotocol tijdens de 28ste Conferentie van de Partijen in Kigali in 2016. Tegen 2047 moet het HFK-gehalte tot 15-20% van de basislijnniveaus gereduceerd worden. Naar schatting voorkomt de volledige implementatie van het Amendement van Kigali 0.2°C-0.4°C aan extra aardopwarming tegen het eind van deze eeuw.
De uitdaging is groots: een recent onderzoek van de Climate and Clean Air Coalition naar de effecten van HFK-gebruik in Artikel 5-landen illustreert het belang van het Amendement van Kigali: zonder actie te ondernemen, verdubbelen emissies naar verwachting van 1.001 Mt CO2eq in 2020 naar 2.367 Mt CO2eq tegen 2032 en tot 4.853Mt CO2eq tegen 2050. Het onderzoek neemt aan dat 56,4% van HFK-consumptie plaats vindt in de koelsector. Echter is het onderzoek kritisch over het behalen van de doelen door veel landen als er niet onmiddellijk strenge maatregelen ondernomen worden om HFK-consumptie terug te dringen.
De toekomst zit in natuurlijke koelmiddelen
Er bestaan al klimaat- en milieuvriendelijke alternatieven voor het gebruik van HFK’s. Bewezen technische oplossingen zijn beschikbaar in alle belangrijke toepassingsgebieden. Natuurlijke koelmiddelen, zoals ammoniak, water, CO2 en koolwaterstoffen hebben een laag aardopwarmingsvermogen én kunnen gebruikt worden als HFK-vervangers. Eenheden en systemen die deze koelmiddelen gebruiken hebben zichzelf in de praktijk bewezen en worden gekenmerkt door een gelijkwaardige of betere energie-efficiëntie vergeleken met HFK-eenheden en -systemen. De markt blijft zich ontwikkelen. Dus ondanks significante uitdagingen is een overstap mogelijk! Het Montrealprotocol is met zijn gevestigde controle- en financieringssystemen een effectief instrument voor het implementeren van klimaat maatregelen – zoals het succes in de bescherming van de ozonlaag al demonstreerde.
Om de overstap naar natuurlijke koelmiddelen in de kleine voedselhandel in Europa te bevorderen, brengt het EU-gesubsidieerde project RefNat4LIFE fabrieksoperators en vertegenwoordigers van de koel en airconditioning sector samen. Een breed aanbod van gratis informatie en training biedt steun aan fabrieksoperators en gespecialiseerde bedrijven in hun besluit om natuurlijke koelmiddelen te gebruiken.
Voor meer informatie over het RefNat4LIFE project en onze gratis online cursussen, praktische voorbeelden en opleidingscursus databases, ga naar www.refnat4life.eu.